ویروسیها

س مثل ساختن، ت مثل تخریب

ساختمان همان‌طور که از نامش پیداست از ساختن می‌آید. دیگر معانی آن آفریدن، احداث‌کردن، ایجادکردن و به وجودآوردن است. ساختمان به معنی هر عمارت ساخته‌شده نیز می‌باشد. ساختمان با توجه به مصالحی که در آن به کار رفته است، از جمله بتن، فلز، آجر، خشت و گل و… انواع مختلفی دارد. با پیشرفت علم و تکنولوژی در امر ساخت و ساز هم مثل هر مسئله‌ی دیگری تحولات عمده‌ای رخ داد و پروژه‌های خانه‌سازی پیشرفت‎های چشمگیری پیدا کرد. از نقشه‌های معماری گرفته تا گودبرداری، پی‌گذاری، قالب‌گیری، بتن‌ریزی و… حالا دیگر خانه‌ها از حالت یک‌طبقه و ویلایی به حالت آپارتمان‌های چندین طبقه درآمده‎اند تا پاسخ‌گوی حجم جمعیت زیاد شهرهای بزرگ باشند. چیزی که در ساختمان‌سازی اهمیت دارد این است که کلیه کارها طبق اصول و برنامه‌ای که معمار طراحی کرده است، انجام شود و برای این امر به طراح و معمار متخصص نیاز است.

یکی از مصالحی که خیلی در ساختمان‌سازی به کار می‎رود بتن و به خصوص بتن پیش‌ساخته است. با توجه به گسترش شهرها و افزایش جمعیت در آن‌ها و مسئله سرعت در امر ساخت و ساز، بتن پیش‌ساخته در امر ساختمان‌سازی کاربرد بیشتری دارد. هرچند سازه‌های بتنی نسبت به سازه‌های فلزی عمر کمتری دارند. همین‌طور دارای ارزش اسقاطی نیز نیستند. چراکه بعد از تخریب ساختمان‌‌های فلزی می‌توان از فلز به جا مانده از آن‌ها استفاده کرد مثلا می‌توان از در و پنجره و دیگر آهن‌آلات آن استفاده کرد ولی در ساختمان‌های بتنی نمی‌توان این کار را کرد. در مواردی از ترکیب انواع مصالح در ساختمان‌ها نیز استفاده می‌شود. برای مثال از ترکیب فلز و آجر و بتون و…

 از ساختمان و ساختن گفتیم و حالا به نقطه مقابل آن و بحث اصلی‌ این نوشته یعنی تخریب ساختمان می‌پردازیم. تخریب به معنی انهدام یا خرابی یا ویران‌سازی است که یکی از بخش‌های مهم در ساختمان‌سازی است و این مرحله باید با حضور متخصص این کار صورت گیرد.

تخریب همچون ساخت و ساز خود اصول و قواعدی دارد و نیازمند وسایل و امکاناتی است که به اختصار توضیحاتی در این‌باره می‌دهیم. از گام‌های نخستین تخریب ساختمان، عملیات خاکی است که یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین بخش‌های تخریب است که چندین مرحله دارد مانند: خاک‌برداری، گودبرداری، پی‌کنی، ریگلاژ پی و خاک‌ریزی. که دو مورد مهم از آن‌ها را به اختصار توضیح می‌دهیم. شاید از دیدگاه خیلی‌ها خاک‌برداری و گودبرداری یکی باشد ولی در عمل با هم متفاوت هستند. خاک‌برداری و گودبرداری به معنی از بین‌بردن پستی و بلندی‌های زمین است با این تفاوت که گودبرداری با عمق بیشتری انجام می‌شود و کاری به مراتب سخت‌تر از خاک برداری است. البته هر دوی آن‌ها یکی از پیچیده‌ترین مسائل در پروژه‌های ساختمانی است که با پیشرفت علم و مکانیکی‌ شدن تجهیزات و وسایل از سختی و دشواری آن کاسته شده است.

چیزی که در هر دو حائز اهمیت است، مسئله زمین است. این‌که زمین شما چه نوع زمینی است و سخت یا آسان‌بودن آن روی عملیات خاکی تاثیرگذاشته و آن را به مراتب سخت و آسان می‌کند. برای مثال زمین دستی که خاک آن در طول سال‌ها دچار فرسایش نشده و خاک به راحتی قابل برداشت است. زمین لجنی که آب در آن‌ها نفوذ کرده است. زمین کلنگی که همین‌طور که از نامش پیداست، خاک آن‌ها به وسیله‌ی کلنگ برداشته می‌شود و از دو مورد قبلی محکم‌تر است. زمین دج و زمین سنگی که در مورد زمین سنگی باید بگوییم که سخت‌ترین و محکم‌ترین نوع آن می‌باشد و عملیات ساختمانی در آن بسیار سخت و دشوار است.

 از مواردی که باید قبل از تخریب ایجاد شود حصاری است که در محل تخریب کشیده می‌شود تا هم ایمنی رعایت شود و هم محل تخریب از دسترس دیگران دور باشد همچنین باید راهروها و سکوهایی با رعایت تمام نکات ایمنی ایجاد شود تا از هر گونه خطر برای کارگران و عابران جلوگیری شود.

قبل از تخریب باید ساختمان یا سازه‌ای که برای تخریب در نظر گرفته‌شده همین‌طور محیط پیرامون آن به خوبی بررسی و نظارت شود تا از وجود هر عامل خطرسازی پاک‌سازی شود. اگر در پیرامون محل تخریب سیم‌های برق یا لوله‌های آب وجود داشته باشد، باید با نظارت متخصص آن بررسی شوند تا احتمال هرگونه خطر از محیط تخریب از بین برود. در تخریب باید به این نکته توجه کنیم که دیوارهای باربر بعد از دیوارهای غیرباربر خراب شوند.

در هنگام تخریب همه مسائل ایمنی باید در نظر گرفته شود. نکته‌ی مهم این است که لوازم آتش نشانی در محل پروژه باید در دسترس باشد. از دیگر موارد خطرزا می‎توان به مواد شیمیایی، گرد و خاک و سر و صدا و… اشاره کرد. و همه‌ی افراد حاضر در محل پروژه باید از لباس، عینک، کلاه و دستکش مخصوص استفاده کنند. اگر ساختمان‌ها دارای ایوان و بالکن هم باشند که به سمت خارج ساختمان قرار گرفته باشد، به منظور جلوگیری از خطر و ایمنی قبل از تخریب باید سازه‌ی تکیه‌گاهی، یا سکوی موقت زیر بالکن و ایوان‎ها ایجاد شود. اگر نیاز باشد که ماشین‌آلات روی سقف قرار بگیرد این امر باید با استفاده از جرثقیل و با رعایت کامل نکات ایمنی انجام شود. 

از دیگر مواردی که در تخریب باید در نظر گرفته شود، روش حمل‌و‌نقل و انتقال ضایعات و نخاله‎ها و جلوگیری از سر و صدا و گرد و غبار است. نکته حائز اهمیت دیگر در امر تخریب این است که اگر کارگرها زیاد باشند، کار با سرعت بیشتری انجام می‌شود. حال روش‌های مرسوم در تخریب ساختمان را به اختصار توضیح می‌دهیم.

یک روش سنتی در تخریب ساختمان، روش دستی است و چنان‌چه از نامش پیداست در این روش تخریب با دست و به وسیله انواع وسایل از جمله چکش و بیل و کلنگ انجام می‌گیرد. البته که این روش به‌صرفه و زمان‌بر است. سرعت تخریب در روش دستی پایین است و بالطبع با هزینه‌های کمتری انجام می‌شود. روش دیگر در تخریب استفاده از توپ‌های تخریب است که در هنگام تخریب سر و صدای زیادی ایجاد می‌کند. جنس این توپ‌ها از فولاد داغ است و با کمک یک جرثقیل این کار انجام می‌شود.

از این رو اپراتور جرثقیل باید تجربه و تخصص کافی در استفاده از این توپ‌ها داشته باشد. گاهی تخریب سازه‌‌ی ما فراتر از یک ساختمان است و شامل پل و پی‌ها و سازه‌های زیرآبی است. در این موارد از تخریب‌کننده‌های پنوماتیکی و هیدرولیکی استفاده می‌شود. روش دیگر در امر تخریب استفاده از مواد منفجره است. البته باید طوری برنامه‌ریزی کرد که ساختمان روی محیط اطرافش خراب نشود و روی خودش تخریب شود و خطری برای محیط پیرامون خود نداشته باشد.

یکی از ماشین‌آلات پیشرفته و مجهز که برای عملیات خاکی و تخریب سازه مورد استفاده قرار می‌گیرد، بیل مکانیکی است. از این ماشین سنگین برای کندن کانال و گودبرداری استفاده می‌شود.

بیل‌مکانیکی دارای اجزای مختلفی چون بوم، استیک، باکت، کابین راننده، موتور، وزنه‌ی تعادل و چرخ‌ها می‌باشد. از انواع باکت می‌توان به باکت خاکبرداری و باکت صخره‌ای اشاره کرد. از باکت خاک‌بردار‌ی می‌توان در کندن خطوط گاز، تلفن و آب استفاده کرد. از باگت صخره‌ای برای جابه‌جایی سنگ‌ها و بارگیری آن‎ها استفاده می‌شود. وزنه‌‌ی تعادل در بیل مکانیکی نقشی مهم و اساسی دارد. چراکه اگر وزن خاک زیاد باشد، وزنه‌ی تعادل کمک می‌کند تا تخریب یا خاک‌برداری به سهولت و با ایمنی کامل انجام شود و تعادل ماشین حفظ شود. و این وزنه‌ی تعادل می‎تواند جداشونده و ثابت باشد و در بعضی موارد اصلاً وزنه تعادلی وجود ندارد و موتور تعادل لازم در مواقع ضروری را ایجاد می‎کند. البته ناگفته نماند که در بیل مکانیکی‌های بزرگ و سنگین وجود وزنه تعادل ضروری است.

حال این سؤال مطرح می‌شود که بر چه اصولی بیل مکانیکی موردنظر را انتخاب می‌کنیم. جواب این سؤال ساده و روشن است. براساس باری که می‌خواهیم با بیل مکانیکی برداریم از جمله سنگ، آهن، خاک و… همچنین بر اساس کاری که در نظر داریم با بیل مکانیکی انجام دهیم مانند تخریب، خاک‌برداری یا… نوع ماشین را انتخاب می‌کنیم.

بیل مکانیکی از نظر چرخ نیز دارای دسته‌‌بندی‌های متنوعی است. برای مثال بیل مکانیکی با چرخ زنجیر فولادی، بیل مکانیکی با چرخ زنجیری لاستیکی، بیل مکانیکی با چرخ لاستیکی، بیل مکانیکی با چرخ مرکب و بیل مکانیکی ریلی. انواع بیل مکانیکی را از لحاظ چرخ بیان کردیم، حال از لحاظ ساختار نیز آن را بررسی می‌کنیم که شامل بیل مکانیکی با موتور ثابت، بیل مکانیکی با موتور چرخان، بیل مکانیکی پشت کامیونی و بیل مکانیکی پشت تراکتوری است.

 در آخر بیل مکانیکی را از لحاظ طول بوم تقسیم می‌کنیم که شامل دو مدل بوم استاندارد یا کوتاه و بوم بلند است.

از دیگر وسایل موردنیاز تخریب می‌توان به لودرها، بولدوزرها، تراکتورها کامیون‌ها و… اشاره کرد که توضیح مختصری در مورد هر کدام می‌دهیم.

لودرها: برای خاک‌برداری و گودبرداری به کارگرفته می‌شود و دارای بیل با قابلیت تنظیم‌شونده می‌باشد. از لودرها در حفاری‎ها استفاده می‌شود.

بولدوزرها: همچون بیل مکانیکی از ماشین‎های سنگین است که برای برداشتن خاک به کار گرفته می‎شود. این وسیله از دو پیستون و یک تیغه‎ تشکیل شده است.

تراکتورها: برای لوله و کابل‎کشی به کار گرفته می‎شوند همچنین ضایعات حفاری را جا‌به‌جا می‎کنند.

کامیون‌ها: که مصالح مورد نیاز پروژه‌ها را به داخل و خارج محیط سازه نقل و انتقال می‌دهند که تنوع آن‌ها بسته به سبک یا سنگینی باری که جابه‌جا می‌کنند، تفاوت دارد.

از کف و پی گفتیم جا دارد کمی هم در مورد بام ساختمان‌ها که آخرین اجزای سازه به شمار می‌رود هم صحبت کنیم. بام‌ها نیز عایق‌کاری و آب‌بندی می‌شوند که این امر با کاه‎گل و هم با انواع عایق انجام می‎شود.

چیزی که در ساختمان‌سازی اهمیت دارد این است که کلیه کارها طبق اصول و برنامه‌‌ای که معمار طراحی کرده است انجام ‎شود و برای این امر به طراح و معمار متخصص نیاز است. همچنین موارد بسیاری در طراحی نقشه‌ی ساختمان تأثیرگذار است که در زمان طراحی باید به آن‌ها دقت کرد. یک مهندس ماهر و متخصص هم کسی است که بتواند نقشه‎ی معماری را با توجه به شرایط زمین و محیط پیرامون سازه‌ای که قرار است در آن ساخت‌وساز صورت گیرد، طراحی کند.

تخریب نیز یک عملیات از پیش اندیشیده‌ شده و حساب‌شده برای خرابی یک سازه و ساختمان است که همه موارد نظارت و مراقبتی آن از قبل باید لحاظ شده و هر نوع ریسک و خطر احتمالی آن باید سنجیده شده باشد. روش‌های زیادی برای این عملیات وجود دارد که با توجه به محیط پیرامون سازه و هزینه‌ای که برای این کار در نظر گرفته می‌شود و موارد دیگر این روش تعیین می‌شود.

منبع :